İthalatta Gözetim Uygulaması
Son dönemde iş dünyasının dikkatini çeken, ithalatta gözetim uygulamasını ele alan Dr. Kerem Öncü ve Av. Ata Gümüş; özellikle robot süpürge ve cep telefonu gibi ürünlere zam gelmesinin basında büyük yer bulması üzerine bu durumu MAG Business Okurları için özetliyor…
Bilindiği üzere gümrük vergisinde matrah, gümrük kıymetidir. Verginin yasallığı ilkesi gereği gümrük kıymetinin nasıl belirleneceği Gümrük Kanunu’nda ayrıntılı biçimde düzenlenmiştir. Gümrük vergileri ağırlıklı olarak serbest dolaşıma giriş, yani ithalat rejiminde alınmaktadır. İthalatta gümrük kıymeti ise satış bedelidir.
Kanun’da, satış bedelinin hangi şartlar altında uygulanıp uygulanmayacağı düzenlenmiştir. Bunlar kıymetin tespit edilemez bir koşul olmaması, alıcı–satıcı arasında transfer fiyatlandırılmasındaki gibi bir ilişki bulunmaması (ki bu durumda bile satış bedeli yine uygulanmaktadır) gibi şartlardır. Görüldüğü üzere kanun koyucu gümrük kıymetinin satış bedeli olacağını, hangi durumlarda bu bedelin gümrük kıymeti olarak dikkate alınamayacağını düzenlemiştir. Gümrük idaresinin, satış bedelini keyfi biçimde göz ardı edebilmesi mümkün değildir. Kanun’da belirlenen sınırlar dahilinde, satış bedelinin dikkate alınamayacak olması durumunda ise, nasıl yol izleneceği yine ayrıntılı biçimde düzenlenmiştir. Buna göre, satış bedelinin uygulanamaması durumunda, Kanun’daki diğer yöntemlere sırasıyla başvurulmalıdır.
Uygulamada gümrük vergileri ile ilgili davalarının çoğunluğu gümrük kıymeti ile alakalıdır. Satış bedeli; fatura, sözleşme, ödeme belgesi ile sabit olmasına rağmen, bu bedel gümrük idaresi için bazen yeterli gelmemekte, bunun artırılması yoluna gidebilmektedir. Ancak yargı bu konuda oldukça titiz bir değerlendirme yapmaktadır. Keyfi biçimde satış bedeli yönteminin uygulanmamasını hukuka aykırı bulmaktadır.
İthalatta gözetim uygulamasında ise, genel tebliğler ile bir mala ilişkin birim kıymetin belirlenmesi yoluna gidilmektedir. Örnek olarak; yakın tarihli bir Tebliğ ile çay-kahve karıştırıcının kilogram fiyatı altı dolar olarak belirlenmiştir. Bu şu anlama gelmektedir: Kilogram fiyatı dört dolardan alınsa bile bu altı dolar olarak kabul edilecek ve gümrük vergileri bunun üzerinden ödenecektir; ancak, kilogram fiyatı altı dolardan fazla ise (örneğin sekiz dolar gibi), bu durumda satış bedeli gümrük kıymeti olarak dikkate alınacaktır.
Bu uygulama da hukuka aykırıdır. Kanun’da gümrük kıymetinin nasıl belirleneceği, tereddüde mahal bırakmayacak şekilde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Bu durumda, satış bedeli yerine tebliğ ile belirlenen birim kıymetin dikkate alınması haliyle Gümrük Kanunu’na aykırı olacaktır. Nitekim yargı organı, ithalatta gözetim uygulamasını hukuka aykırı bulmaktadır. İthalatçı firmalar, bu uygulama nedeniyle fazladan ödedikleri vergileri geri alabilmektedir. İş dünyasının dikkatine sunarız.
